Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet ve Hükümet Liderleri Kurulu 9’uncu Zirvesi Semerkant Bildirisi yayımlandı.
Üye ülke Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan cumhurbaşkanlarınca imzalanan Semerkant Bildirisi’nde, önderlerin Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulunun kurulmasına ait Nahçıvan Anlaşması’nın amaç ve ilkeleri doğrultusunda işbirliği ve dayanışmayı derinleştirme ve genişletme konusundaki taahhütleri vurgulandı.
Türk halklarının ortak tarihi, dili, kültürü, gelenekleri ve değerleri temelinde, TDT’nin çok taraflı kapsamı dahilinde işbirliğini daha da derinleştirme ve genişletme konusundaki kararlılıklarının yinelendiği bildiride, Türk devletlerinin bağımsızlıklarından bu yana kaydettikleri dikkate paha siyasi ve sosyo-ekonomik ilerlemesini takdir ettikleri kaydedildi.
Bildiride, TDT üye ve gözlemci ülkelerin bilhassa egemenlik, toprak bütünlüğü ve milletlerarası seviyede kabul gören sonların dokunulmazlığı ve iç işlerine müdahale etmeme konularına hürmet başta olmak üzere, memleketler arası hukukun genel kabul görmüş norm ve prensipleri uyarınca, üye ülkelerin güvenliği ve istikrarını güçlendirmenin hedeflendiğine işaret edilerek ticaret, ulaştırma, yatırım ve bölgesel temas ile ilgili teşebbüslerin teşvik edilmesi yoluyla ekonomik işbirliğinin geliştirilmesini amaçlayan ortak uğraşlarının sürdürülmesinin son derece kıymetli olduğu vurgulandı.
Teşkilatın, Türk dünyasının bedellerini ve çıkarlarını, bölgesel ve memleketler arası alanda daha fazla destekleme rolünü geliştirme konusundaki kararlılıkları; üye ülkeler ortasında güçlendirilmiş bir tavır geliştirmek hedefiyle, TDT çerçevesinde Türk dünyasının çıkarlarını etkileyen bölgesel ve memleketler arası bahislerde istişarelerde bulunmanın değeri belirtildi.
“KKTC’nin TDT gözlemci statüsünü memnuniyetle karşılıyoruz”
Bildiride, tarih boyunca Türk medeniyetinin gelişmesindeki değerli rolü, bilimsel, manevi yahut dini şahsiyetlere ve eğitimcilere konut sahipliği yapması, Türk dünyasının siyasi, ticari, bilim ve kültür merkezleri olarak hizmet etmiş olması konularını göz önünde bulundurarak, Semerkant’ı “Türk Dünyası Medeniyet Başkenti” ilan ettikleri kaydedilerek, “Kıbrıs Türklerini, Türk dünyasının parçası olarak gördükleri ve KKTC’nin TDT gözlemci statüsünü memnuniyetle karşıladıkları” vurgulandı.
Bildiride, Azerbaycan ve Ermenistan ortasındaki bağlantıların, birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve milletlerarası alanda tanınan sonlarının dokunulmazlığını karşılıklı tanıma ve bunlara hürmet gösterme temelinde normalleştirilmesini destekledikleri ve Azerbaycan’ın çatışma sonrası rehabilitasyon, yeniden inşa ve yeniden bütünleşme çabalarına katkıda bulunmaya hazır oldukları bir kez daha teyit edildi.
Kırgızistan Cumhuriyeti’nin Kırgız-Tacik sonundaki duruma memleketler arası hukukun temel prensipleri doğrultusunda barışçıl bir tahlil bulma eforlarına dayanak verdikleri tabir edilen bildiride, bu bağlamda üye devletlerin, Kırgızistan’ın altyapısının geliştirilmesi ve yeniden inşasına yönelik çabalarına yardım etmeye hazır olduklarına işaret edildi.
Afganistan’daki vahim ekonomik ve insani durumdan tasa duyulduğu belirtilen bildiride, milletlerarası topluma, Afganistan’a insani yardım sağlama çabalarını güçlendirme çağrısında bulunuldu.
Bildiride, liderlerin, Özbekistan’ın tarafların yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için bir algoritmanın hazırlanması ve uyumu maksadıyla Afgan makamlarıyla Yüksek Seviyeli Memleketler arası Afganistan Müzakere Kümesi ismiyle kalıcı bir diyalog kurma teşebbüsünü alkışladıkları belirtildi.
Terörizmin, aşırıcılığın ve bölücülüğün her cinsine ve biçimine karşı uğraşın yanı sıra ırkçılık, ayrımcılık, yabancı ve İslam düşmanlığı, nefret söylemi ve dezenformasyonla uğraşta işbirliğini artırmaya ve bu alanlarda memleketler arası platformlardaki gayretlerin uyumunu sağlamaya karar verdikleri kaydedilen bildiride, göçmen kaçakçılığı ve insan kaçakçılığı da dahil olmak üzere sistemsiz göçle uğraş için işbirliği fırsatlarını araştırmaya karar verdikleri vurgulandı.
Bildiride, Türk halklarıyla ortak tarih, lisan, kültür, gelenek ve bedellerden yararlanarak ticari ve ekonomik işbirliği alanları da dahil olmak üzere Asya kıtasıyla bağları genişletmeyi ve derinleştirmeyi amaçlayan Türkiye’nin Yeniden Asya Girişimi’nin desteklendiği söz edilen bildiride, barış ve istikrarın sağlanması, geniş memleketler arası işbirliği ve insanlığın sürdürülebilir kalkınmasının desteklenmesini amaçlayan Ortak Güvenlik ve Refah için Semerkant Dayanışma Teşebbüsü’nün memnuniyetle karşılandığı aktarıldı.
Ekonomik ve sektörel işbirliği
Bildiride, karşılıklı ticareti ve yatırımı kolaylaştırmak için gerekli adımları atarak üye ülkeler ortasında elverişli şartlar yarattıkları ve ilgili makamları, üye ülkeler ortasında ticari tamamlayıcılığı arttırmayı ve tarife ve tarife dışı pürüzleri ortadan kaldırmayı amaçlayan yeni teşebbüsler hazırlamaya teşvik ettikleri vurgulanırken öteki tedbirlerin yanı sıra ticaret ve gümrük prosedürlerinin kolaylaştırılması ve ahenkleştirilmesi yoluyla, üye ülkeler ortasındaki ticaret sayılarını arttırmak ve ayrıyeten ticaret maliyetlerini azaltmak ve malların TDT üye ülkelerinin hudutlarından geçişini hızlandırmak için “TDT Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejisi”nin kabul edilmesinin ehemmiyetine işaret edildi.
Bildiride, Kazakistan’ın, Türk devletleri arasındaki ekonomik işbirliği ve bağlantıyı güçlendirmek amacıyla Türkistan’da Türk devletleri için “TURANSEZ” özel ekonomik bölgesini kurma davetini destekledikleri belirtildi.
Ulaştırma ve taşımacılık
Üye ülkelerin ilgili kurumlarına, üye ülkeler ortasında güzel geliştirilmiş ve birbirine bağlı fiziki ve hafif ulaştırma altyapı projeleri ile bölge içi irtibatın sağlanmasına yönelik yatırımların arttırılmasına öncelik verilmesi talimatı verdikleri kaydedilen bildiride, Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru boyunca nakliyecilik faaliyetlerini kolaylaştırmak ve üye ve gözlemci ülkeler ortasında ulaştırma işbirliğini güçlendirmek için değerli bir adım olarak, “TDT Üye Ülkeleri Arasında Uluslararası Kombine Yük Taşımacılığı Anlaşması”nın imzalanmasını ve “Ulaştırma Bağlantı Programı”nın kabul edilmesini takdirle karşıladıkları kaydedildi.
Bildiride, üye ülkelerin, Zenzegur Koridoru’nun en yakın vakitte açılması, “Bakü-Tiflis-Kars” demir yolu çizgisinin kapasitesinin arttırılması, Avrupa ile Asya ortasındaki ulaşım çizgilerinin güzelleştirilmesine katkıda bulunan, “Özbekistan-Kırgızistan-Çin” ve “Tirmiz- Mezar-ı Şerif-Kabil-Peşaver” demir yolu çizgilerinin inşası için gösterdikleri uğraşları destekledikleri tabir edildi.
Türk bölgesinde verimli, istikrarlı ve kesintisiz nakliyat için kotaların kaldırılması, transit geçiş müsaadelerinin sayısının arttırılması ve öbür fiziki olmayan mahzurların ortadan kaldırılması da dahil nakliyeciliğin özgürleştirilmesi ve bu tarafta daha fazla adım atılması için üye ülkeleri teşvik ettikleri kaydedilen bildiride, bunun için ilgili bakanlıkları ticaret hacmini, yolcu akışını ve turistik faaliyetleri arttırmak maksadıyla üye ülkeler ortasında mevcut hava nakliyeciliği ve hava kargo ağları ile düşük maliyetli uçuşları genişletmek için ulusal sivil havacılık otoritelerini, işbirliği yapmaya ve liberal bir hava nakliyeciliği siyasetini desteklemeye teşvik etmekle görevlendirdikleri vurgulandı.
Bildiride, İstanbul’da Mayıs 2022’de düzenlenen TDT Medya ve Enformasyondan Sorumlu Bakanlar 4. Toplantısı’nın sonuçlarını ve “Türk Dili Haber Ajanslar Birliği (TKA)” ile “TDT Gazeteciler Birliği”nin kurulmasını memnuniyetle karşıladıkları ve üye ülkeleri bu konuda gerekli iç prosedürleri tamamlamaya teşvik ettikleri belirtildi.
Üye ve gözlemci devletlerin Görsel-İşitsel Medya Düzenleyicilerinin ilk toplantısının 26-29 Ekim 2022’de Azerbaycan’ın başkenti Bakü ve Şuşa kentinde düzenlenmesini ve Türk Yayın Düzenleme Otoriteleri Forumu’nun kurulmasını memnuniyetle karşıladıkları söz edilen bildiride, 2023’te Kazakistan’da 2. Türk Üniversite Spor Oyunları’nın (Turkic Universiade) düzenlenmesini teşvik ettikleri ve üye ülkelerin ilgili makamlarını organizasyon için azami işbirliği sağlamaya ve Oyunlara aktif olarak katılmaya çağırdıkları aktarıldı.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in 2023’ü “Türk Medeniyetinin Yükseliş Yılı” ilan etme önerisini memnuniyetle karşıladıkları kaydedilen bildiride, TDT 10. Zirvesi’ni 2023’te Kazakistan’da düzenlemeye karar verdikleri, bir sonraki tepeye kadar TDT Devir Başkanlığı’nın Özbekistan’a geçtiği anımsatıldı.
